یکی از مراجعات روزمره ما در گلستان علی شناسایی گیاهان زینتی برای مراجعه کنندگان (چه ایمیلی و چه حضوری) است. یعنی دوستان گیاهان زینتی دارند که اسمش را نمیدانند. در نود درصد مواقع این گیاهان معمولا شناخته شده هستند و راهنمایی مراجعان آسان است ولی یکی از گیاهانی که هر از چندگاهی برایم ایمیل میشود همین گیاهی است که در موردش صحبت خواهیم کرد، برای همین انگیزه شد که این مطلب را بنویسم.

سئوال: (از سرکار خانم یکتاسپاس از شیراز) این گیاه چیست؟

برای پیدا کردن جواب، چند راه وجود دارد. آیا ما قبلا با این گیاه آشنایی داشتیم؟ در مورد این گیاه جواب این است که من شخصا آن را اولین بار در میزان خیلی کم در چند باغ  در تنکابن دیده بودم، و چند سالی هم است که آن را گاهگداری میفروشیم. ولی در کندوکاو نام علمی این گیاه نرفته بودم. و فقط نامی را که از تولیدکنندگان شنیده بودم به مشتریان میگفتم: “کلیوم”. چند سال پیش در پاسیو ترمینال کاوه اصفهان هم این گیاه را دیدم، ولی باغبانان آنجا هم نامش را نمیدانستند.
حالا میخواهیم نام علمی این گیاه را پیدا بکنیم. و از این روش برای یافتن نامهایی که در آینده نیاز خواهد شد میتوانید استفاده فرمایید.

1- گیاهان بر اساس شکل اندامهای جنسی‌شان (گلهاشان) به راسته‌ها و خانواده‌ها تقسیم بندی شده‌اند. برای مثال خانواده لیلیاسه (خانواده سوسنیان) شامل زیر گونه‌های زیادی مانند لاله، لیلیوم، آماریلیس، آسپاراگوس و … است.
ساختار و ساختمان گل در این خانواده‌ها ملاک دسته بندی آنهاست. مثلا تعداد پرچم‌ها، نوع کاسه گل، نوع قرار گیری برگها در کنار هم اندامهای مشابه آن و …
لذا اگر ما بتوانیم حدس بزنیم که این گیاه که میخواهیم نامش را پیدا بکنیم از کدام خانواده است؟ کار ما بسیار راحتتر خواهد شد. (اگر دوست گیاه شناس در دسترس دارید از ایشان کمک بگیرید، در کتاب گلکاری دکتر احمدخلیق گیاهان بر اساس خانواده ترتیب شده‌اند لذا ورق زدن آن کتاب هم میتواند کمک کند.)

2- از آنجا که من نام “کلیوم” را شنیده بودم، پس ابتدا سعی کردم با املاهای مختلف روی قسمت تصاویر گوگل دنبال این نام فرضی بگردم. متاسفانه نتایج مرتبطی یافت نشد. (اگر عکس یک گیاه مشابه پیدا میشد، میرفتم روی صفحه آن عکس و دنبال نامی میگشتم که به این گیاه خطاب شده و سپس سر نخهای دیگر پیدا میشد و عکسهای بیشتر تا به نتیجه برسیم)

3- خب حالا باید بر اساس ساختمان گل، حدس بزنیم این گیاه ممکن است از کدام طایفه باشد؟ نوع باز شدن گلها و قرار گیری آنها در یک غلاف، شکل برگها و نوع ساقه گلدهنده، تکثیر این گیاه بوسیله جدا کردن پاجوشها، مرا یاد گیاه آگاپانتوس انداخت. (که در شمال به آن سوسن آبی رنگ میگویند). این گیاه از خانواده آماریلیداسه است. لذا برای امتحان از خانواده آماریلیداسه شروع میکنم.

4- در قسمت تصاویر گوگل نام خانواده آماریلیداسه Amaryllidaceae (به انگلیسی) را جستجو میکنیم. به این وسیله عکسهای گیاهان مرتبط با این خانواده را خواهیم دید.

شروع به مرور عکسها و مقایسه آنها با نمونه‌ای که داریم میکنیم.
و نمونه‌های مشابه زیادی پیدا میکنم. مثل این (که نام Crinum asiaticum را روی تصویر نوشته‌است.) یا این (که برگها هم مشابهت زیادی دارند).

5- بنابراین ما به جنس Crinum نزدیک میشویم که اتفاقا شباهت آوایی با “کلیوم” هم دارد که ممکن است تولیدکنندگان ایرانی به اشتباه تلفظ کرده باشند (که معمولا زیاد اتفاق می‌افتد). خب حالا در همان تصاویر گوگل دنبال جنس کرینوم میگردیم. انواع و رنگهای مختلفی دارد و به احتمال زیاد، همان جنس مورد نظر ماست.

در ویکی پدیا در مورد جنس Crinum نوشته‌است که بیش از 180 گونه دارد و گیاهانی چندساله هستند با برگهای بزرگ و توضیحات دیگر. و البته نوع آسیاتیکوم هم صفحه دارد و نوشته است که به این گیاه “سوسن عنکبوتی” هم گفته میشود. در لینکهای مرتبط با این مطلب تصاویر بهتری وجود دارند که به احتمال خیلی زیاد گیاه مورد نظر ما را نشان میدهند.

6- پس به احتمال زیاد این گیاه از جنس Crinum و شاید Crinum asiaticum باشد.
حالا چرا میگویم شاید؟ چون در کتابهای اساتید ایرانی نامی از آن ندیده‌ایم. احتمال تشابه بین گیاهان خیلی خیلی زیاد است و ممکن است ما در یافتن خانواده این گیاه اشتباه کرده‌باشیم. پس فعلا با احتیاط و رعایت احتمالات جنس “کرینوم” را برای شناسایی این گیاه پیشنهاد میکنیم. و کارهای بیشتر را به گیاهشناسان عزیز میسپاریم.

و اما اگر در مورد نگهداری این گیاه سوالاتی مطرح باشد:

به محل نورگیر با نور غیرمستقیم از پشت مثلا شیشه علاقمند است. (در فضای آزاد و جلوی تابش شدید آفتاب برگها دچار سوختگی خواهد شد). برگهای بزرگی دارد، لذا به رطوبت هوا و آبیاری کافی نیازمند است. (در صورتیکه نور و آب کافی نباشد برگها از وسط تا شده و ایستایی لازم را نخواهدداشت)  از نظر جنس خاک کم توقع است با مخلوطی از خاک باغچه و ماسه و خاک برگ قانع خواهد بود. به وسیله جدا کردن پاجوشها تکثیر می‌یابد. گلدهی معمولا در تابستان اتفاق می‌افتد. در گیلان و مازندران تا دمای مثبت 5 درجه مقاومت دارد و میتوان در فضاهای محافظت شده در بیرون خانه باشد ولی در اغلب نقاط ایران گیاهی درون خانه‌ای  (Indoor plant) است.